Περιλήψεις ΚΕ 4-5 [2014]

Franz Schultheis

Μελετώντας τον Weber και πηγαίνοντας πέρα από αυτόν: η θεωρία του Pierre Bourdieu περί θρησκευτικού πεδίου

Τη στιγμή που ο Pierre Bourdieu βιώνει μια βαθιά μεταστροφή ζωής, όταν μετατρέπεται από φιλόσοφο της École Normale Supιrieure σε κοινωνικό ανθρωπολόγο και κοινωνιολόγο πεδίου κατά τα χρόνια του στην Αλγερία, θα συναντήσει τη θρησκευτική κοινωνιολογία του Max Weber, που θα παραμείνει γι’ αυτόν αναφορά-κλειδί. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, χάρη στην υποστήριξη του Raymond Aron, θα διδάξει κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο της Λιλ και αντί για παραδόσεις πάνω στον Durkheim, όπως προτιμούσε, ο Aron θα τον ωθήσει να διδάξει τη βεμπεριανή κοινωνιολογία. Όπως μας διηγείται ο ίδιος ο Bourdieu, επρόκειτο για μια καθοριστική στιγμή, καθώς θα ανακάλυπτε στη θρησκευτική κοινωνιολογία του Weber τις στοιχειώδεις δομές της θεωρίας των πεδίων, οι οποίες συνόδευσαν την ανάπτυξη της θεωρίας του για τον κοινωνικό κόσμο κατά τις δεκαετίες που ακολούθησαν.
Το θρησκευτικό πεδίο έμελλε να γίνει παραδειγματικό για την ανάλυση άλλων κοινωνικών πεδίων, όπως το καλλιτεχνικό ή το ακαδημαϊκό, προσφέροντας στον Bourdieu τις θεωρητικές προοπτικές και τα αναλυτικά εργαλεία για να κατανοήσει και να κάνει κατανοητές τις κοινωνικές δυναμικές που χαρακτηρίζουν όλα τα πεδία, δηλαδή, τον ανταγωνισμό γύρω από το μονοπώλιο του νόμιμου ορισμού των διακυβευμάτων που ιδιάζουν σε κάθε πεδίο, την ύπαρξη ενός ειδικού κεφαλαίου γύρω από το οποίο στρέφεται αυτή η διαπάλη (στην περίπτωση του θρησκευτικού πεδίου, πρόκειται για το θρησκευτικό κεφάλαιο, το οποίο ο Weber ονόμαζε «Heilsgut») και την παραγωγή μιας συλλογικής πίστης στην ύπαρξη του πεδίου, την ειδική του illusio. Εντούτοις, αν ο Bourdieu οφείλει στον Weber την αρχική του θεωρητική έμπνευση, σύντομα θα αρχίσει να αυτονομείται, πηγαίνοντας πέρα από τα όρια του βεμπεριανού παραδείγματος, που κατ’ αυτόν παραμένει εγκλωβισμένο σε μια υπερβολικά διαδραστική θέαση του θρησκευτικού πεδίου, ενώ η προοπτική που ανέπτυξε ο Bourdieu τονίζει τον «αντικειμενικό» χαρακτήρα των κοινωνικών δομών που βρίσκονται κάτω από όλα τα πεδία του κοινωνικού κόσμου.

Patrick Champagne

Η έννοια του πεδίου στον Bourdieu και η εφαρμογή της στην ανάλυση των MME

Αφού παρουσιάσει και μιλήσει για τη θεωρία του Bourdieu για τα πεδία, ο συγγραφέας δείχνει ότι η αυτονομία του δημοσιογραφικού πεδίου βρίσκεται υπό συνεχή απειλή, καθώς πρόκειται για το αβέβαιο και ασταθές αποτέλεσμα ασύμβατων αρχών νομιμότητας, που συγκρούονται ή τουλάχιστον ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να επιβληθούν στο χώρο της δημοσιογραφίας・ χώρο που χαρακτηρίζεται από μια τριπλή πόλωση (πολιτική, οικονομική, δεοντολογική), με τον Τύπο και τους δημοσιογράφους στο εσωτερικό του να πρέπει να συνθέσει τις ποικίλες αυτές απαιτήσεις, όπως βλέπουμε ιδιαίτερα στα μεγάλα οπτικοακουστικά MME. Δεν υπάρχει αρχή νομιμότητας ιδιαζόντως «δημοσιογραφική», γιατί ο Τύπος διαπλέκεται σε ποικίλες αναλογίες με την οικονομία, συμμετέχει στο πολιτικό παιχνίδι, ενώ, για να είναι πιστευτός, πρέπει να τηρεί έναν ορισμένο αριθμό επαγγελματικών κανόνων (κώδικες δεοντολογίας, που πιο συχνά μνημονεύονται στα συνέδρια παρά εφαρμόζονται στο πεδίο). Αν οι μεταβολές της εκδοτικής γραμμής είναι συχνές, αυτό οφείλεται στη λειτουργία του δημοσιογραφικού πεδίου, που συχνά χαρακτηρίζεται από μια γενική και συνεχή ολίσθηση προς τον οικονομικό πόλο.

Νίκος Παναγιωτόπουλος

Η έννοια του πεδίου και ο σχεσιακός τρόπος σκέψης

Στόχος αυτού του κειμένου είναι να καταδειχθεί ότι η έννοια του πεδίου όπως και οι άλλες έννοιες που συνιστούν τον πυρήνα της κοινωνιολογίας του Pierre Bourdieu (έξη, κεφάλαιο, κοινωνικός χώρος, συμβολική βία κτλ.) αποτελούν αντίστοιχα ερευνητικά προγράμματα ικανά να γονιμοποιήσουν οργανωμένους προβληματισμούς περί της κοινωνικής πραγματικότητας. Ο συγγραφέας επιχειρεί να καταδείξει, πρακτικά, τη συμβολή αυτού του σχεσιακού τρόπου σκέψης που προϋποθέτει η έννοια του πεδίου στην παραγωγή νέων επιστημονικών προτάσεων πέραν των ιδιαίτερων εμπειρικών συμφραζομένων της αρχικής τους παραγωγής ή, καλύτερα, να επιβεβαιώσει, δίνοντας έμφαση στην έννοια του πεδίου, ότι η θεωρίατου πεδίου, έτσι όπως διαμορφώνεται από τον Pierre Bourdieu, λειτουργεί ως μια ελεγχόμενη ενεργοποίηση επιστημολογικών αρχών κατασκευής κοινωνιολογικών αντικειμένων και «τρέφεται από την αντιπαραβολή με καινούργια εμπειρικά αντικείμενα». Σε αυτή την προοπτική, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την έννοια του πεδίου ως εργαλείο εργασίας ικανό να συμβάλει στη συγκρότηση μιας πραγματικής οικονομίας των φαινομένων της διεθνούς συμβολικής κυριαρχίας.

Anna Boschetti

Οι εργασίες πάνω στο λογοτεχνικό πεδίο: διακυβεύματα, κεκτημένα, προοπτικές

Με την παρουσίαση της συμβολής των εργασιών του Bourdieu που είναι αφιερωμένες στη λογοτεχνία, το κείμενο επιχειρεί να δείξει ότι το έργο του προσφέρει πολύτιμα εργαλεία για την αντιπαραβολή των επιστημονικών κλάδων, καθώς πρόκειται για έναν συστηματικό τρόπο σκέψης, ο οποίος, όταν εφαρμόζεται σε πολύ ετερογενή αντικείμενα, επιτρέπει τη μεθοδική κυκλοφορία των ζητημάτων και των εννοιών.

Pierre Bourdieu

Το επιστημονικό πεδίο

Το επιστημονικό πεδίο, το φαινομενικά καθαρό και ανιδιοτελές σύμπαν της επιστήμης, είναι ένα κοινωνικό πεδίο όπως και τα άλλα, με τους συσχετισμούς δυνάμεών του και τα μονοπώλιά του, τις διαμάχες και τις στρατηγικές του, τα συμφέροντα και τα κέρδη του. Χώρος παιχνιδιού με ειδικό διακύβευμα τη διαμάχη για το μονοπώλιο της επιστημονικής αυθεντίας (κύρος, αναγνώριση, διασημότητα κ.λπ.), το επιστημονικό πεδίο οφείλει τα πιο ουσιώδη χαρακτηριστικά του στο ότι οι παραγωγοί του τείνουν να μην έχουν άλλους πιθανούς πελάτες από τους άμεσους ανταγωνιστές τους, οι οποίοι, ως εκ τούτου, είναι και οι λιγότερο διατεθειμένοι να αποδώσουν, χωρίς συζήτηση και εξέταση, επιστημονική αξία στα προσφερόμενα προϊόντα. Η μάχη, στην οποία κάθε δρων πρέπει να επιδοθεί για να επιβάλει την αξία των προϊόντων του, έχει μόνιμο διακύβευμα τον ορισμό της επιστήμης εκείνον που προσιδιάζει περισσότερο στα ιδιαίτερα συμφέροντα του καθενός, καθώς ο ορισμός του διακυβεύματος της επιστημονικής διαπάλης αποτελεί μέρος των διακυβευμάτων της. Η δε μορφή που παίρνει αυτή η διαπάλη για την επιστημονική νομιμότητα εξαρτάται από το πώς κατανέμεται στους αντιμαχόμενους το ειδικό κεφάλαιο της επιστημονικής αναγνώρισης: η ιστορία των επιστημών δείχνει, κατά κύριο λόγο, ότι στο μέτρο που οι συσσωρευμένοι επιστημονικοί πόροι αυξάνουν, ο επιστημονικός ανταγωνισμός τείνει να παίρνει τη μορφή μάλλον αναρίθμητων συνεχόμενων αναταραχών παρά περιοδικών μεγάλων επαναστάσεων, ενώ η διαφορά ανάμεσα στις στρατηγικές συντήρησης των κυρίαρχων και τις στρατηγικές υπονόμευσης των «διεκδικητών» τείνει να μικραίνει. Βλέπουμε έτσι ότι το βασικό ερώτημα που τίθεται στην επιστημονική κοινωνιολογία της επιστήμης συνίσταται στον προσδιορισμό των κοινωνικών συνθηκών που πρέπει να πληρούνται για να παγιωθεί ένα κοινωνικό παιχνίδι όπου η αλήθεια να πιστώνεται με ισχύ επειδή οι συμμετέχοντες έχουν συμφέρον την αλήθεια αντί να έχουν, όπως σε άλλα παιχνίδια, τα συμφέροντά τους για αλήθεια. Ο ρόλος της κοινωνικής αυθαιρεσίας, που βρίσκεται μέσα στο σύστημα προϋποθέσεων το οποίο συγκροτεί την πίστη που προσιδιάζει στο εν λόγω πεδίο, μπορεί να είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος ανάλογα με το βαθμό αυτονομίας του πεδίου σε σχέση με τους εξωτερικούς επικαθορισμούς. Η πρόοδος προς την πραγματική αυτονομία, που αποτελεί προϋπόθεση για τη συγκρότηση μηχανισμών συγκρότησης ενός αυτορυθμιζόμενου και αυτάρκους επιστημονικού πεδίου, προσκρούει, στην περίπτωση των κοινωνικών επιστημών, σε εμπόδια που αλλού είναι άγνωστα.

Pierre Bourdieu

Η πολιτική αντιπροσώπευση : στοιχεία για μια θεωρία του πολιτικού πεδίου

Η τάση συγκέντρωσης του πολιτικού κεφαλαίου σε έναν οργανισμό αντιπροσώπευσης είναι τόσο πιο έντονη όσο περισσότερο οι αντιπροσωπευόμενες ομάδες στερούνται κεφαλαίου, ιδίως πολιτισμικού. Η αυτονομία του πολιτικού πεδίου, που αυξάνει με την ανάπτυξη μακρόβιων οργανισμών επαγγελματιών πολιτικών, κάνει τις τοποθετήσεις των δρώντων να καθορίζονται πρωτίστως σε σχέση με το σύμπαν των ανταγωνιστικών τοποθετήσεων: κατά συνέπεια, η αντιστοιχία ανάμεσα σε εντολοδότες και εντολοδόχους δενεπαφίεται τόσο στην άμεση διάδραση, όσο στην παραλληλία ανάμεσα στην πολιτική σκηνή και το πεδίο της ταξικής πάλης, το οποίο αυτή αναπαριστά. Στην πάλη που εκτυλίσσεται στην πολιτική σκηνή, οι επαγγελματίες έχουν πολιτικό βάρος ανάλογο με τη δύναμη κινητοποίησης που διαθέτουν, δηλαδή την πίστωση και την πίστη που τους δίδεται, είτε απευθείας από τους εντολοδότες τους, είτε από τα όργανα που επενδύουν σ’ αυτούς στο μέτρο που εκείνοι επενδύουν σ’ αυτά. Ένα σύνολο από παράγοντες κάνει τους αντιπροσωπευτικούς οργανισμούς των κυριαρχούμενων τάξεων να λειτουργούν ως όργανα (ή ως ολικοί θεσμοί), καθώς η στράτευση των στρατευμένων συνιστά συστηματική εκμετάλλευση των τάσεων που εγγράφονται αντικειμενικά στη σχέση ανάμεσα στις κυριαρχούμενες τάξεις και στα κόμματα, όπως και μέσα στη λογική του πολιτικού πεδίου.

Pierre Bourdieu

Η δύναμη του δικαίου: στοιχεία για μια κοινωνιολογία του νομικού πεδίου

Μια αυστηρή κοινωνιολογία του δικαίου διαφέρει από αυτό που κοινώς καλείται «νομική επιστήμη» στο τι λαμβάνει αυτή η τελευταία ως αντικείμενο. Απομακρυνόμενη αφενός από το φορμαλισμό, που θέτει την απόλυτη αυτονομία της νομικής μορφής σε σχέση με τον κοινωνικό κόσμο, αφετέρου από την εργαλειοκρατία, που συλλαμβάνει το δίκαιο ως αναπαράσταση ή ως εργαλείο στην υπηρεσία των κυρίαρχων, αναδεικνύει αυτό που αγνοούν από κοινού οι δύο αντίπαλες θεωρήσεις, η εσωτερική και η εξωτερική: την ύπαρξη ενός κοινωνικού σύμπαντος σχετικά αυτόνομου ως προς τις εξωτερικές απαιτήσεις, στο εσωτερικό του οποίου παράγεται και ασκείται η νομική εξουσία, η κατεξοχήν μορφή νόμιμης συμβολικής βίας, το μονοπώλιο της οποίας ανήκει στο κράτος. Το πρακτικό περιεχόμενο του νόμου, το οποίο αναφαίνεται στην ετυμηγορία, είναι η έκβαση μιας συμβολικής μάχης ανάμεσα σε επαγγελματίες προικισμένους με άνιση ικανότητα. Η συγκρότηση μιας ιδιαζόντως νομικής ικανότητας (τεχνική και συγχρόνως κοινωνική) επιφέρει την άρση του αισθήματος ισότητας με τους μη ειδικούς. Αυτή η απόσταση ανάμεσα στην κοινή θέαση του δικαίου, δηλαδή αυτήν του πελάτη, και την ειδική θέαση του εμπειρογνώμονα, του δικαστή, του δικηγόρου, του νομικού συμβούλου κλπ. συγκροτεί ένα μονοπώλιο. Προκύπτει από τη δομή και τη λειτουργία του πεδίου όπου επιβάλλεται ένα σύστημα ειδικών απαιτήσεων, ο πυρήνας των οποίων είναι η υιοθέτηση μιας καθολικής στάσης, όπως φαίνεται ιδίως στο ζήτημα του λεξιλογίου. Το δίκαιο είναι η κατ’ εξοχήν μορφή συμβολικής εξουσίας της ονομασίας και της ταξινόμησης, που δημιουργεί τα κατονομαζόμενα πράγματα και ιδίως τις ομαδοποιήσεις τους. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι δημιουργεί τον κοινωνικό κόσμο, αρκεί να μην ξεχνάμε ότι έχει δημιουργηθεί από αυτόν.

Maurice Godelier

Ποιες κοινωνικές σχέσεις καθιστούν ένα σύνολο ατόμων και ομάδων κοινωνία;

Η βασική ιδέα του κειμένου είναι ότι μόνο οι θρησκευτικο-πολιτικές σχέσεις εγκαθιδρύουν και νομιμοποιούν την εδαφική κυριαρχία ενός ορισμένου αριθμού κοινωνικών ομάδων, και ότι μόνο αυτές οι σχέσεις έχουν τη δυνατότητα να καταστήσουν τις ομάδες αυτές πραγματικές ιστορικές κοινωνίας. Η θέση αυτή αντικρούει την ιδέα, που μοιράζονται οι περισσότεροι ανθρωπολόγοι, ότι οι σχέσεις συγγένειας αποτελούν τη βάση της κοινωνίας.

Bernard Vernier

Ο μετασχηματισμός των μορφών του φλερτ σε έξι μουσουλμανικά χωριά της Ελλάδας

Οι νέοι ορισμένων μουσουλμανικών χωριών της Ελλάδας συνηθίζουν να συναντιούνται κάθε μέρα δημοσίως, επί μία ώρα, για να φλερτάρουν. Στόχος μας, εδώ, είναι να εξηγήσουμε την ποικιλομορφία των δομικών μορφών αυτών των συναντήσεων σε έξι χωριά, τα οποία, ωστόσο,δεν απέχουν πάνω από 30 χιλιόμετρα μεταξύ τους, την εξέλιξή τους σε ένα διάστημα 13 ετών και την απουσία εσωτερικής συνοχής σε κάθε συνάντηση από την άποψη των διαφόρων χαρακτηριστικών στοιχείων που ξεχωρίζουμε σε καθεμιά: στιγμή της συνάντησης (μέρα ή νύχτα), γυναικείο ντύσιμο (περισσότερο ή λιγότερο παραδοσιακό), μορφή επικοινωνίας ανάμεσα στους νέους (με τα μάτια, με χειρονομίες ή με λόγια), κ.ο.κ. Φαίνεται λοιπόν ότι μια μελέτη ιστορικής και συγκριτικής εθνογραφίας μπορεί να λειτουργήσει σαν πραγματικός μηχανισμός επιστημονικού πειραματισμού, που μας επιτρέπει να ανακαλύψουμε ανθρωπολογικές αλήθειες γενικού χαρακτήρα.

Agnes Fine, Veronique Moulinie & Jean-Claude Sangoi

Από μητέρα σε κόρη: η μετάδοση της γονιμότητας

Πρόσφατες έρευνες στη Γαλλία καταδεικνύουν το αίσθημα ντροπής που βιώνουν όσες γυναίκες έμειναν έγκυοι σε μιαν ηλικία που οι ίδιες και ο περίγυρός τους θεωρούν πολύ προχωρημένη. Το αίσθημα αυτό μαρτυρεί ότι υπάρχουν άρρητες νόρμες σχετικά με την κατάλληλη ηλικία για αναπαραγωγή, καθώς και μια πραγματική απαγόρευση για τις γυναίκες να γίνουν ξανά μητέρες όταν βρίσκονται σε ηλικία γιαγιάς. Οι τρεις συγγραφείς του άρθρου, ανθρωπολόγοι και δημογράφοι, δείχνουν πώς αυτές οι νόρμες αφορούν το ζήτημα της διαδοχής των γενεών, και ιδιαίτερα το ζήτημα της μεταβίβασης της γενετήσιας ισχύος από τη μητέρα στην κόρη. Η ανάλυσηστηρίζεται σε πολυάριθμες πηγές, ιδίως για τη σύγκριση με τις πρακτικές και τις πίστεις που έχουν μελετηθεί από τους ανθρωπολόγους στις αφρικανικές κοινωνίες του παρελθόντος και του παρόντος. Με τη βοήθεια πηγών και εργαλείων της ιστορικής δημογραφίας, το άρθρο αναδεικνύει την ύπαρξη αυτής της απαγόρευσης και τη συχνότητα με την οποία εντοπίζεται σε δύο επαρχίες της νοτιοδυτικής Γαλλίας κατά τον 19ο αιώνα. Οι συγγραφείς διερευνούν τη διατήρηση και τους τρέχοντες μετασχηματισμούς αυτών των άρρητων νορμών, συζητούν τους νέους ορίζοντες που διανοίγει στην ιστορική δημογραφία αυτή η έρευνα, και αναφέρονται γενικότερα στους θεωρητικούς προσανατολισμούς στις κοινωνικές επιστήμες.

Robert Castel

Ο «πόλεμος κατά της φτώχειας» στις Ηνωμένες Πολιτείες: η κατάσταση της αθλιότητας σε μια κοινωνία της αφθονίας
 

Εξετάζοντας τις διαφορετικές προνοιακές πολιτικές που διαδέχτηκαν η μία την άλλη στις Ηνωμένες Πολιτείες επί έναν αιώνα, επιχειρούμε να φωτίσουμε την οργανική σχέση ανάμεσα στην πολιτική άρνηση του στάτους της φτώχιας και τις ψυχολογίζουσες τεχνικές στο επίπεδο της αντιμετώπισής της. Όλοι σχεδόν οι αμερικανικοί θεσμοί που ειδικεύονται στη διαχείριση της φτώχιας (συμπεριλαμβανομένων των νεοπαγών ομοσπονδιακών γραφειοκρατιών) λειτουργούν με βασικό μέσο την ψυχολογία, καθώς στηρίζουν το έργο τους σε έναν ορισμό του επικουρούμενου

στον οποίο αρνούνται εξαρχής να προσδώσουν κοινωνικό στάτους.

Robert Boyer

Επτά σενάρια για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Οι δυσκολίες που παρουσιάζονται ως προς την υπέρβαση της κρίσης, η οποία άρχισε την Άνοιξη του 2010 στην ευρωζώνη, συνδέονται με την ανεπάρκεια της οικονομικής διακυβέρνησης που θεσμοθετήθηκε με τις ευρωπαϊκές συνθήκες: οι διεθνείς κεφαλαιαγορές, το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκουν στόχους που αποδεικνύονται ασύνδετοι, ενώ απουσιάζουν τα εργαλεία για μια συγκροτημένη αντίδραση. Προκύπτουν, έτσι, διάφορα σενάρια σε σχέση με το συλλογικό υποκείμενο που θα καταφέρει να επιβάλει τις απόψεις του και να συντονίσειτα διάφορα εργαλεία οικονομικής πολιτικής. Από τον Ιούλιο του 2012, είναι η ΕΚΤ αυτή που προωθεί τις μεταρρυθμίσεις με σκοπό την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο μέλλον του Ευρώ (σενάριο 1). Ωστόσο, μια τέτοια στρατηγική δεν συμβαδίζει με το γερμανικό όραμα ενός φεντεραλισμού ο οποίος θα βασίζεται σε κανόνες που αποκλείουν κάθε αλληλεγγύη και οποιεσδήποτε διαρκείς παροχές μεταξύ κρατών (σενάριο 2). Όμως, το σχέδιο αυτό έχει ως συνέπεια ότι βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στις πορείες της Ευρώπης του Βορά και της Ευρώπης του Νότου, σε βαθμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κατάτμηση της Ευρωζώνης (σενάριο 3). Η κοινή γνώμη σε διάφορες χώρες, καθώς απορρίπτει την ευρωπαϊκή πειθαρχία, μπορεί να οδηγήσει σε μια πολιτική τού «ο καθένας για τον εαυτό του», πολιτική εθνικισμού και προστατευτισμού (σενάριο 4). Μπροστά σε αυτόν τον κίνδυνο, η βρετανική κυβέρνηση θα μπορούσε να προτείνει την επιστροφή σε μια απλή ζώνη ελεύθερης συναλλαγής και μια Ευρώπη α λα καρτ, χωρίς πολιτική ενοποίηση (σενάριο 5). Η αντίδραση των φεντεραλιστών θα ήταν τότε προώθηση μιας πρωτοφανούς εμβάθυνσης της δημοκρατίας σε ευρωπαϊκή κλίμακα (σενάριο 6). Αν αποτύχει η μια ή η άλλη από αυτές τις στρατηγικές, ενδεχομένως την τελευταία λέξη θα έχουν οι διεθνείς κεφαλαιαγορές, που θα προκαλέσουν νέα θύελλα αναζωπυρώνονταςτα ασφάλιστρα κινδύνου (σενάριο 7). Τα σενάρια αυτά δεν αλληλοαποκλείονται, καθώς είναι πολύ πιθανό να αλληλοδιαδεχτούν και να διασταυρωθούν. Επικρατεί ριζική αβεβαιότητα, η οποία ματαιώνει κάθε φιλοδοξία πρόβλεψης.

Frederic Lebaron

Γιατί η λιτότητα σκοτώνει: οι συνέπειες των πολιτικών λιτότητας στην Ευρώπη από το 2010

Οι κοινωνικές συνέπειες των πολιτικών λιτότητας στην Ευρώπη αποτελούν διακύβευμα μείζονος σημασίας για τη δημοκρατία. Μόνο η πραγματοποίηση μιας ανεξάρτητης επιστημονικής αποτίμησης των δημοσιονομικών πολιτικών μπορεί να επιτρέψει τον ακριβή καταμερισμό ευθυνών για τη διόγκωση των κοινωνικών δεινών. Το έργο των David Stuckler και Sanjay Basu The Body Economic αποτελεί μια από τις πρώτες μεγάλης κλίμακας υλοποιήσεις του προγράμματος εμπειρικής και μεθοδολογικά σύγχρονης μέτρησης των αποτελεσμάτων των πολιτικών λιτότητας απέναντι στις κρίσεις. Εξετάζοντας διάφορες ιστορικές περιόδους, οι συγγραφείς διαπιστώνουν τη μεγάλη βλαπτική επίδραση των πολιτικών λιτότητας στην υγεία των πληθυσμών.